Een geslaagde gebiedspilot

De gebiedspilot CHIEF, uitgevoerd in de Noord-Brabantse gemeente Altena, is ontstaan door het enthousiasme van lokale plantaardige pioniers zoals Schouten Europe en HAK en mocht rekenen op ondersteuning van onder meer de Provincie Noord-Brabant en de Gemeente Altena. De uitvoering van de gebiedspilot is gerealiseerd door een samenwerking tussen vereniging Green Protein Alliance en Wageningen University & Research. Gemeente Altena biedt ruimte voor experiment ter bevordering van gezonde en duurzame consumptie, plantaardige eiwitten passen in een gezond eetpatroon. Omgeven door rivieren wordt het afgebakende gebied gekenmerkt door gedreven en innovatieve ondernemers en huisvesten de verschillende kernen een brede diversiteit aan inwoners waarvoor een meer plantaardig eetpatroon nog weinig bekend is. In tegenstelling tot de toenemende aandacht voor plantaardige consumptie in stedelijk gebied, is Altena de eerste gemeente in het buitengebied die haar nek uitsteekt om inwoners te motiveren tot een plantaardige keuze. Wetenschappelijk onderbouwde interventies werden ingezet om inwoners te motiveren en te inspireren om vaker plantaardig te eten. Omdat eetkeuzes op verschillende plaatsen in de voedselomgeving worden gemaakt, werden verschillende interventies ontwikkeld, zowel in supermarkten, restaurants als bij de consument thuis.

De feestelijke afsluiting van het project gebeurde in het Golfpark Almkreek. De aanwezige mix van lokale bewoners, vertegenwoordigers van de overheid en leden van het nationale bedrijfsleven, zorgden voor een levendige discussie. Er werd gesproken over het motiveren van personeel in winkels en horeca, de invloed van prijs, en het belang van groene samenwerkingen. Wethouder Shah Sheikkariem heeft als verrassing samen met zijn moeder uren in de keuken gestaan om voor iedereen een plantaardige snack te maken, in aanvulling op de borrelhapjes van Schouten.

Een deelnemer deelt: “Ik ben erg nieuwsgierig naar het eindresultaat. Voor mij is het belangrijk om uit te dragen dat het samen kan, maar dat het wel sneller moet.” Een andere deelnemer laat weten welk steentje zij gaat bijdragen: “Ik wil graag kennis overdragen op leerlingen, zodat we samen een groene school kunnen vormgeven.” Een derde deelnemer heeft een pragmatische oplossing: “Volgens mij moet ik maar naar Altena gaan verhuizen!”

Proeven in de supermarkt

De supermarkt is een essentiële omgeving waar eetkeuzes worden gemaakt, en daarom werden hier een reeks interventies geïmplementeerd. Er werden bijvoorbeeld proeverijen van plantaardige producten georganiseerd. Ook werd er een scorebord neergezet waar klanten hun stem konden uitbrengen. Ze konden er aangeven waarom ze voor plantaardig kozen en wat zij daarin belangrijk vonden. Er stonden prikborden voor het delen van tips en recepten, informatiekaarten en er werden kookvideo’s vertoond. Ook werd er een extra koelvitrine met plantaardige producten neergezet. Ondanks dat gedragsverandering lastig te bewerkstelligen is, was deze interventie geslaagd, met een groot bereik van meer dan 1500 klanten die kwamen proeven en hun stem uitbrachten. Ruim 88% van de klanten reageerde positief op de proeverij.

Aanbod vergroten in de horeca en schoolkantines

De lokale horeca en schoolkantines werden ook betrokken in de aanpak gericht op de voedselomgeving van Altena, om een verschuiving naar meer plantaardige opties buitenshuis te bewerkstelligen. Er werd een inspiratiebijeenkomst georganiseerd voor lokale horecaondernemers en schoolkantinebeheerders om hen te stimuleren en handvatten te bieden om hun plantaardige aanbod uit te breiden. De deelnemers waren enthousiast om met het thema aan de slag te gaan, maar de uitvoering van een meer plantaardig aanbod in de dagelijkse praktijk bleek uitdagend.

Waarom uitdagend? Bestaande toeleveranciers hebben niet veelde gevraagde kwaliteit van goede plantaardige producten te bieden. Ondernemers zijn terughoudend om meer plantaardige keuzes aan te bieden op de menukaart, omdat deze te weinig gekozen worden door hun gasten. Bij het Altena College durfden ze het wel aan, gedurende de Dutch Food Week werd in de schoolkantine een week lang een plantaardig aanbod geserveerd tijdens de pauzes, met veel enthousiaste reacties van de leerlingen tot gevolg. Afgelopen jaar bereidden de leerlingen de diverse plantaardige opties zelf voor hun medeleerlingen.   

Consumenten motiveren en handvatten bieden

Een groep van 27 inwoners van Altena nam deel aan een reeks activiteiten die gericht waren op het vergroten van hun kennis en vaardigheden om plantaardige eetkeuzes te maken. De activiteiten omvatten een inspiratie-avond waar werd ingespeeld op overwegingen om wel of niet plantaardig te eten. Inwoners kregen een proeverijtas met plantaardige producten om thuis uit te proberen, er werden plantaardige recepten en kookvideo’s gedeeld. Mensen konden een supermarktsafari doen, ze kregen een plantaardige maaltijd box, en een uitnodiging voor een plantaardige proeverij bij een lokale plantaardige horecagelegenheid. Deze activiteiten hebben geleid tot een verhoging van de vaardigheden en de motivatie van de deelnemers.

Waardevolle inzichten voor opschaling

De gebiedspilot ‘Samen plantaardig’ heeft een positieve impact gehad op de gemeente Altena. Gedragsverandering in de voedselomgeving is een lastig onderwerp. Toch hebben de resultaten van de gebiedspilot belangrijke inzichten opgeleverd voor toekomstige initiatieven gericht op het bevorderen van meer plantaardige eetgewoonten. Zowel binnen de gemeente Altena en provincie Noord-Brabant als daarbuiten gaan partijen door met de belangrijkste inzichten: meer aandacht voor de invloed van de sociale en fysieke omgeving, het belang en betrokkenheid van de lokale gemeenschap en het stimuleren van intrinsieke motivatie voor een duurzame gedragsverandering.

Een duurzame toekomst

Deze gebiedspilot heeft niet alleen de basis gelegd voor een gezondere en duurzame toekomst, maar heeft ook waardevolle lessen opgeleverd voor andere regio’s met dit thema aan de slag willen. Hiermee heeft ‘Samen Plantaardig’ zaadjes gepland voor de transitie naar een meer plantaardig eetpatroon.  

Hoe nu verder? De resultaten van de studie worden verder toegelicht door Muriel Verain tijdens de Dag van het Gedrag op 9 november en de eindrapportage wordt begin 2024 verwacht.

Afbeeldingen door: Weeda Media.